ΜΕΓΑΛΕΙΩΔΗΣ ΕΚΘΕΣΗ ΓΙΑ ΤΙΣ ΜΥΚΗΝΕΣ: Ο μυθικός κόσμος του Αγαμέμνονα ''ταξιδεύει'' στην Γερμανία (φώτο)

Για πρώτη φορά παρουσιάζεται σε μια μεγαλειώδη έκθεση στη Γερμανία το στέμμα που θεωρείται ο «πατέρας» όλων των στεμμάτων του κόσμου Πηγή: www.lifo.gr

 
Για πρώτη φορά παρουσιάζεται σε μια μεγαλειώδη έκθεση στη Γερμανία το στέμμα που θεωρείται ο «πατέρας» όλων των στεμμάτων του κόσμου Σε όλη την Ευρώπη, χωρίς καμία αμφιβολία για την αξία του, θεωρείται το στέμμα των στεμμάτων, ο μακρινός συγγενής της κορώνας που στολίζει το κεφάλι της βασίλισσας Ελισάβετ. 

Χρειάστηκαν τριάντα επτά αιώνες από την κατασκευή του και περίπου 29 χρόνια για να αναδυθεί με περιπετειώδη τρόπο από τα βάθη της γης της Μεσσηνίας: αυτό το χάλκινο στέμμα με ένα χρυσό αστέρι στην κορυφή και με ασημένιο διάκοσμο παρουσιάζεται για πρώτη φορά στο κοινό, μια διεθνής πρώτη για την ακρίβεια, στο πλαίσιο της μεγαλύτερης και πλέον φιλόδοξης έκθεσης που έχει οργανωθεί εκτός συνόρων για τον μυκηναϊκό πολιτισμό. 

Υπό τον τίτλο «Μυκήνες: O μυθικός κόσμος του Αγαμέμνονα», η έκθεση που φιλοξενείται στο Κρατικό Μουσείο της Βάδης στην Καρλσρούη της Γερμανίας και θα διαρκέσει έως τις 2 Ιουνίου φέρνει για πρώτη φορά στη διάθεση του κοινού θησαυρούς του μυκηναϊκού πολιτισμού που προκαλούν δέος. 

Η ιστορία αποκάλυψης του στέμματος, του κορυφαίου εκθέματος, πάει πίσω σε ένα καλοκαιριάτικο Σάββατο του 1989. 
Οι εργάτες της ανασκαφής στον Ρούτση Μυρσινοχωρίου, στη Μεσσηνία, ήταν έτοιμοι να σχολάσουν.Ύστερα από 33 χρόνια βρέθηκαν εκεί, στον παραβιασμένο θολωτό μυκηναϊκό τάφο του 16ου αιώνα π.Χ., καθώς ο ομότιμος καθηγητής Προϊστορικής Αρχαιολογίας στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Γεώργιος Κορρές, είχε αντιληφθεί ότι δεν είχε φανεί το δάπεδο του τάφου, τον οποίο είχε ανασκάψει ο άλλος θρύλος της αρχαιολογίας, Σπυρίδων Μαρινάτος.

Κάτω από τα θεμέλια του θόλου εμφανίστηκε ένας λάκκος που έκοψε την ανάσα όσων βρίσκονταν εκεί. Με μόνο εφόδιο μια λάμπα λουξ, ο ανασκαφέας, ο αρχιεργάτης και άντρες των τότε αστυνομικών Αρχών όλο το βράδυ προσπαθούσαν να απομακρύνουν ένα ακέραιο παραλληλεπίπεδο χώματος (50×20 εκ.). Μέσα σ' αυτήν τη χωμάτινη μάζα υπήρχαν συμπιεσμένα διάφορα αντικείμενα. 

«Δεν γνωρίζαμε τι ακριβώς περιείχε όλη αυτή η μάζα χώματος. Βλέπαμε χάλκινες ταινίες, κομμάτια από χρυσό και ασήμι και μια οργανική ύλη, πιθανόν ύφασμα, που έλαμπε διασκορπισμένη σε όλη τη μάζα» ανέφερε σε δηλώσεις του ο Γεώργιος Κορρές. 

Το περιεχόμενό αυτής της μάζας θα φτάσει στα εργαστήρια του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και στα χέρια του συντηρητή Τάσου Μαγνήσαλη. Εκείνος είναι που θα καταφέρει να ξεχωρίσει ένα εντελώς λυγισμένο μινωικό χάλκινο ξίφος (16ος αιώνας π.Χ.) μήκους 80 εκ., μια οστέινη περόνη, μικρογραφία σκήπτρου από δόντι ιπποπόταμου, ένα αμφίστομο χάλκινο μαχαίρι, μια χάλκινη φιάλη με περίτεχνη λαβή και το χάλκινο στέμμα μαζί με τις χάλκινες περόνες που οι αρχαιολόγοι υποθέτουν ότι το συγκρατούσαν πάνω σε ένα μάλλινο ή δερμάτινο πίλημα, έναν σκούφο δηλαδή που υπήρχε στο εσωτερικό του. 

Γιατί όμως ένας τέτοιος θησαυρός να βρεθεί θαμμένος μέσα έναν λάκκο στα θεμέλια του τάφου;  

Οι πρώτες εκτιμήσεις ανέφεραν ότι ανήκε στους πρώτους ενοίκους του και όταν χρειάστηκε να ξαναχρησιμοποιηθεί, οι απόγονοί τους τύλιξαν τα πολύτιμα αυτά αντικείμενα πιθανόν μέσα σε κάποιο ύφασμα. Πίστευαν ότι με αυτό τον τρόπο θα τα προστατευσουν από τους τυμβωρύχους των προϊστορικών χρόνων. Προφανώς είχαν δίκιο, καθώς ο τάφος είχε παραβιαστεί, όχι όμως και ο διπλανός, όπου ο Σπυρίδων Μαρινάτος είχε εντοπίσει αναρίθμητα πολύτιμα αντικείμενα. 

Όσα βρέθηκαν εκεί –σκεύη και όπλα και χάλκινα εγχειρίδια με περίτεχνη διακόσμηση, σφραγιδόλιθοι και ηγεμονικά κοσμήματα– οδήγησαν τους αρχαιολόγους στο συμπέρασμα ότι ο τάφος ανήκε σε ηγεμόνα της περιοχής, ενός σημείου γης που εντασσόταν στην επικράτεια του σοφού βασιλιά Νέστορα. 

Γιατί όμως από τον θησαυρό αυτό ξεχωρίζει το στέμμα; 

Κατά τον Γεώργιο Κορρέ, διότι μέσω αυτού γίνεται αντιληπτός ο ρόλος των ατρακτοειδών χρυσών και χάλκινων ταινιών και όλων των αποσπασματικώς σωζόμενων τμημάτων τους που υπάρχουν στις αποθήκες των μουσείων μας ως άγνωστης χρήσης αντικείμενα. 

Προέρχονται από στέμματα και κατά συνέπεια υπολογίζουμε ότι υπήρχαν τέσσερα ή πέντε στον διπλανό τάφο στον Ρούτση, στους τάφους της Περιστεριάς στην Κυπαρισσία και της Κουκουνάρας, αλλά και στους ταφικούς κύκλους Α και Β των Μυκηνών. 

Ωστόσο, θεωρείται τεράστιας σημασίας και λόγω της μορφής του, η οποία επιβιώνει έως τις μέρες μας στους βασιλικούς οίκους της Ευρώπης, με αποκορύφωμα τις περιόδους της Αναγέννησης και του Μεσαίωνα. Η ίδια αυτή μορφή και ανά ζεύγη είναι αυτή που εντοπίζουμε στην ελληνική παράδοση και σε ό,τι αφορά τα στέφανα γάμου της ορθόδοξης εκκλησίας καθ' όλη τη διάρκεια του 20ού αιώνα. 

Τα αντικείμενα 

Το χάλκινο στέμμα του 16ου αιώνα π.Χ. μπορεί να παρουσιάζεται για πρώτη φορά στο ευρύ αλλά και επιστημονικό κοινό (μετά την αποκατάσταση που του έγινε από τη συντηρήτρια του ΕΑΜ Γεωργία Καραμαργιού), όμως δεν είναι το μοναδικό σπουδαίο από τα 412 μοναδικά αντικείμενα που ταξίδεψαν στο γερμανικό μουσείο από 12 περιφέρειες της Ελλάδας και δύο μουσεία, το Εθνικό Αρχαιολογικό και το Αρχαιολογικό Ηρακλείου, γεγονός που αναδεικνύει τη διασπορά του μυκηναϊκού πολιτισμού.

 Ανάμεσα σ' αυτά μπορεί να εντοπίσει κανείς τη χρυσή νεκρική προσωπίδα που βρήκε ο Ερρίκος Σλήμαν στον τάφο V του ταφικού κύκλου Α των Μυκηνών (πρόκειται για αρχαιολογικό θησαυρό του οποίου η ασφαλιστική αξία ξεπερνά το 1 εκατ. ευρώ, καθιστώντας το το πολυτιμότερο έκθεμα). Το συγκεκριμένο αντικείμενο στην έκθεση της Καρλσρούης παρουσιάζεται ως προσωπικό αντικείμενο γυναίκας και όχι άνδρα. Εξίσου σημαντικός και ο σφραγιδόλιθος από αχάτη με παράσταση μονομαχίας και τέσσερα χρυσά δαχτυλίδια από τον «τάφο του πολεμιστή» στον Εγκλιανό, ταφές πολεμιστών από τα Χανιά, την Αχαΐα, την Αιτωλοακαρνανία και την Ηλεία και η μικρογραφική τοιχογραφία πομπής γυναικών από τοιχογραφία της Θήβας. 

 Η έκθεση «Μυκήνες: Ο μυθικός κόσμος του Αγαμέμνονα» θα φιλοξενείται στο Μουσείο της Βάδης στην Καρλσρούη έως τις 2 Ιουνίου 2019. 

 
 ΨΗΛΑ ΤΑ ΠΟΤΗΡΙΑ Τέτοια δίωτα κύπελλα ήταν τυπικά αγγεία πόσης. Αυτή την παραλλαγή από χρυσό βρήκε ο Σλήμαν στον Λακκοειδή Τάφο IV. Οι δύο λαβές έχουν ενισχυθεί επιπλέον με σύρμα από άργυρο και στερεώνονται στο χείλος και στο σώμα με καρφιά. Μία τόσο ανθεκτική κατασκευή υποδεικνύει ότι το αγγείο είχε πραγματική χρήση προτού να εναποτεθεί στον τάφο ως κτέρισμα. Αθήνα, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, Π 440• Κρατικό Μουσείο Βάδης / Peter Gaul 

Στις Μυκήνες υπάρχουν συνολικά δύο ταφικοί κύκλοι, ο Ταφικός Κύκλος Α που βρέθηκε από τον Σλήμαν καθώς και ο Ταφικός Κύκλος Β που ανασκάφηκε το 1951. Σε συνολικά πάνω από 20 λακκοειδείς τάφους ενταφιάζονταν εκεί συνεχώς μέλη της άρχουσας τάξης της πόλης από τη Μέση μέχρι και την Ύστερη Εποχή του Χαλκού (18ος-15ος αιώνας π.Χ.). Ο μυθικός Αγαμέμνονας, πάντως, σίγουρα δεν ήταν θαμμένος εδώ. Γιατί ακόμα κι αν η ομηρική ιστορία του ηγεμόνα των Μυκηνών περιέχει έναν αληθινό πυρήνα, διαδραματίστηκε περίπου 300 χρόνια μετά την εποχή κατά την οποία ήταν σε χρήση οι λακκοειδείς τάφοι.

 Η γραφή – κι όμως ήταν γνωστή στις Μυκήνες! 

Οι πρώτες πινακίδες που έφεραν επιγραφές της γραμμικής γραφής ήρθαν στο φως μετά τον θάνατο του Σλήμαν, στις αρχές του 20ού αιώνα. Για πολύ καιρό οι επιστήμονες πίστευαν ότι η μυκηναϊκή Γραμμική Β απέδιδε μια μη ινδοευρωπαϊκή γλώσσα, αυτήν των Μινωιτών. Ο Βρετανός αρχιτέκτονας Michael Ventris και ο γλωσσολόγος John Chadwick ήταν αυτοί που διόρθωσαν τη λανθασμένη εκτίμηση. Έχοντας ως αφετηρία την υπόθεσή τους ότι επρόκειτο για μία πρώιμη μορφή της ελληνικής γλώσσας, κατάφεραν το 1952 να αποκρυπτογραφήσουν τα περίπου 90 συλλαβογράμματα και 160 ιδεογράμματα. 

Ωστόσο, στις πήλινες πινακίδες οι γραφείς δεν κατέγραφαν λογοτεχνικά ή ιστορικά στοιχεία αλλά πρωτίστως διοικητικές πράξεις: κινήσεις προϊόντων, διανομές γαιών καθώς και την οργάνωση του προσωπικού των ανακτόρων. Οι άψητες πήλινες πινακίδες κατά κανόνα δεν επιβίωναν στο πέρασμα των αιώνων, γι' αυτό σήμερα διαθέτουμε έναν πολύ μικρό αριθμό πινακίδων, δηλαδή αυτές που κατά τύχη ψήθηκαν σε μια πυρκαγιά κι έτσι διατηρήθηκαν. 

Ηγεμονική μεγαλοπρέπεια  

Το μέγαρο με την αίθουσα του θρόνου αποτελούσε το κέντρο εξουσίας του μυκηναϊκού ανακτόρου. Εδώ βασίλευε ο άναξ, ασκώντας τα πολιτικά και θρησκευτικά του καθήκοντα. Η γκρίζα εικόνα που αποκομίζουν οι σημερινοί επισκέπτες των μυκηναϊκών ερειπίων είναι παραπλανητική. Το μέγαρο ήταν πλούσια διακοσμημένο με τοιχογραφίες και δαπεδογραφίες, τον θρόνο πλαισίωναν ζεύγη γρυπών ή λεόντων, το δάπεδο κοσμούσαν θαλάσσια ζώα. Τα εικονογραφικά θέματα καταδεικνύουν την εξουσία του άνακτα πάνω σε άγρια και μυθικά όντα, και κατ' επέκταση τη στενή σχέση του με τους θεούς. 

Το τέλος του μυκηναϊκού κόσμου; 
 Στη διάρκεια του 12ου αιώνα π.Χ. ολόκληρη η περιοχή της ανατολικής Μεσογείου πέρασε μια περίοδο καταστροφών. Οι μυκηναϊκές πόλεις και τα ανάκτορα καταστράφηκαν. Τα περισσότερα μέρη ερημώθηκαν και δεν ανοικοδομήθηκαν. 

Δεν υπάρχει ακόμα εύλογη εξήγηση για το ζήτημα αυτό. Έχουν προταθεί φυσικές καταστροφές, όπως σεισμοί και κλιματικές αλλαγές, αλλά και εσωτερικές διαμάχες και εξεγέρσεις καθώς και εξωτερικές εισβολές, για παράδειγμα από τους λεγόμενους «Λαούς της Θαλάσσης». Όμως καμία από αυτές τις θεωρίες δεν προσφέρει μέχρι στιγμής μια ικανοποιητική εξήγηση. 

Ωστόσο, αυτές οι καταστροφές δεν σήμαναν το τέλος του μυκηναϊκού πολιτισμού. Σε σύντομο χρονικό διάστημα οι τέχνες γνώρισαν νέα άνθηση. Τη φάση αυτή χαρακτηρίζουν υψηλής ποιότητας κεραμικά αγγεία και έργα μεταλλοτεχνίας, τα οποία μιμούνται πρότυπα από την περιοχή της Αδριατικής. 

 
Ο Ταφικός Κύκλος Α των Μυκηνών κατά την ανασκαφή του Ερρίκου Σλήμαν το 1876. My excavations in the Acropolis of Mycenae – first view. Αυτό τον υπότιτλο έδωσε ο ίδιος ο Σλήμαν στη συγκεκριμένη φωτογραφία του 1876. Κατά την ανασκαφή των λακκοειδών τάφων η Σοφία Σλήμαν στήριζε ενεργά τον σύζυγό της• διακρίνεται κι αυτή στο μπροστινό μέρος της φωτογραφίας. Στο δεξί μέρος στέκεται ο ίδιος ο Σλήμαν, φορώντας στο κεφάλι μια κάσκα. 



ΔΕΛΦΙΝΙΑ ΚΟΛΥΜΠΟΥΝ ΣΤΟ ΧΡΥΣΟ Το κατασκευασμένο από λεπτό χρυσό έλασμα κύπελλο είναι ένα από τα λαμπρά ευρήματα του Σλήμαν από τον Λακκοειδή Τάφο III. Η υπέροχα δουλεμένη διακόσμηση απεικονίζει ένα βραχώδες θαλάσσιο τοπίο, μέσα στο οποίο κολυμπούν δελφίνια. Αθήνα, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, Π 73• Κρατικό Μουσείο Βάδης/Peter Gaul 

 
Η ΚΟΡΥΦΩΣΗ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ. Αυτή η σφραγίδα από αχάτη φέρει την ηχηρή ονομασία «Combat Agate» και προέρχεται από τον Τάφο του Γρύπα Πολεμιστή. Η λεπτομερής, υψηλής τέχνης χάραξη αποτελεί ένα αριστούργημα της σφραγιδογλυφίας και απεικονίζει εκφραστικά τη μάχη μεταξύ δύο πολεμιστών. Ο προφανής νικητής της μάχης βυθίζει με δύναμη το ξίφος του στην αρτηρία του λαιμού του αντιπάλου του. Στα πόδια τους κείτεται ένας ακόμα ηττημένος πολεμιστής. Αρχαιολογικό Μουσείο Μεσσηνίας, SN 18-112, Κρατικό Μουσείο Βάδης/Peter Gaul 


 
 ΕΝΑ ΧΡΥΣΟ ΔΑΧΤΥΛΙΔΙ ΓΙΑ ΚΑΘΕ ΔΑΧΤΥΛΟ Τα δαχτυλίδια προέρχονται από τον λεγόμενο Τάφο του Γρύπα Πολεμιστή που ανασκάφηκε το 2015. Στα τρία από αυτά απεικονίζονται λεπτοδουλεμένες γυναικείες θεότητες σε διάφορες λατρευτικές σκηνές. Στο τέταρτο δαχτυλίδι απεικονίζεται σκηνή ταυροκαθαψίων: ένας αθλητικός άνδρας που εκτελεί με κομψότητα άλμα πάνω από έναν ταύρο• ένα πολύ τυπικό εικονογραφικό θέμα που προέρχεται από τη μινωική Κρήτη. Αρχαιολογικό Μουσείο Μεσσηνίας, SN 24-30, SN 24-18, SN 24-702, SN 24-736, Κρατικό Μουσείο Βάδης/Peter Gaul 

 
Πήλινη πινακίδα με σημεία της Γραμμικής Β από το Ανάκτορο του Νέστορα, ύστερος 13ος/πρώιμος 12ος αι. π.Χ. Η πινακίδα καταγράφει τις ποσότητες του λιναριού που θα πρέπει να συνεισφέρουν τα χωριά της επαρχίας με την ονομασία «από αυτήν την πλευρά του όρους Αιγάλεω», καθώς και τις φοροαπαλλαγές της ίδιας επαρχίας. «Η επαρχία από αυτήν την πλευρά του Αιγάλεω: 1239 μονάδες λινάρι (πρέπει να αποδοθούν). Τόση ποσότητα όμως δεν έχει (ακόμα) αποδοθεί: 457 μονάδες λινάρι». Αθήνα, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, PY Ng 319, Κρατικό Μουσείο Βάδης/Peter Gaul 

 
Νεκρική προσωπίδα από τον Λακκοειδή Τάφο V των Μυκηνών, 2ο μισό του 16ου αι. π.Χ. Face to face Πρόσωπο με πρόσωπο: Έχουμε τη μεγάλη τιμή να κοιτάξουμε εδώ κατά πρόσωπο έναν από τους ενταφιασμένους στους λακκοειδείς τάφους των Μυκηνών. Η χρυσή μάσκα κάλυπτε το πρόσωπο του νεκρού. Συνολικά, ο Σλήμαν βρήκε στον Ταφικό Κύκλο Α πέντε νεκρικές προσωπίδες. Αθήνα, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, 624• Σωκράτης Μαυρομάτης 

 
Ανακατασκευή μιας μυκηναϊκής αίθουσας του θρόνου στο Κρατικό Μουσείο της Βάδης. Κρατικό Μουσείο Βάδης/Uli Deck 
 

 
Ειδώλια ταύρων από τάφους στις Μυκήνες, 1300-1180 π.Χ. Ενσαρκώσεις της Ήρας; Ο Ερρίκος Σλήμαν πίστευε ότι τα μικρά πήλινα ειδώλια βοοειδών αποτελούσαν μορφές εμφάνισης της Ήρας. Αυτή η θέση δεν στάθηκε δυνατό να αποδειχτεί μέχρι στιγμής αλλά ούτε και να διαψευσθεί. Το σίγουρο είναι ότι οι μικροί ταύροι με ποικιλία σχημάτων και γραπτής διακόσμησης ανευρίσκονται συχνά σε μυκηναϊκές θέσεις - είτε αυτοί αποτελούσαν αναθήματα, είτε λατρευτικά αντικείμενα ή παιδικά παιχνίδια. Αρχαιολογικό Μουσείο Μυκηνών, MM 2860, 2861, 2864• Κρατικό Μουσείο Βάδης/Peter Gaul 

 
Το αποκαλούμενο «διάδημα» από τον Θολωτό Τάφο 1 στο Ρούτσι, 16ος-15ος αι. π.Χ. Ένα ευτύχημα για την αρχαιολογία! Το «διάδημα» προέρχεται από ένα ταφικό οικοδόμημα που βρισκόταν σε χρήση για διάστημα πολλών γενεών και το οποίο στα νεότερα χρόνια γνώρισε δεύτερη χρήση ως χοιροστάσιο. Αυτό οδήγησε στην καταστροφή πολλών ευρημάτων και λοιπών στοιχείων του τάφου. Το «διάδημα», ωστόσο, είχε εναποτεθεί μαζί με άλλα κτερίσματα κάτω από το αρχικό δάπεδο. Έτσι, προστατεύθηκε από τους τυμβωρύχους και τους χοίρους μέχρι που συλλέχθηκε από τους αρχαιολόγους. Χώρα, Αρχαιολογικό Μουσείο 3786• Κρατικό Μουσείο Βάδης/Peter Gaul 

 

Οδοντόφρακτο κράνος από το νεκροταφείο του Κλαδεού κοντά στην Ολυμπία, 1400-1200 π.Χ. Προστασία και στάτους: ούτε λίγο ούτε πολύ 74 πλακίδια από επιβλητικούς χαυλιόδοντες κάπρων κατεργάστηκαν οι τεχνίτες για να φτιάξουν αυτό το κράνος. Ο Όμηρος παραδίδει ότι οι χαύλιοι των κάπρων ράβονταν επάνω σε έναν δερμάτινο πίλο με εσωτερική επένδυση από μαλλί. Τέτοια οδοντόφρακτα κράνη συμβολίζουν την ανδρεία των κατόχων τους, αφού η κατασκευή τους απαιτούσε το κυνήγι και τη θανάτωση μεγάλου αριθμού αγριόχοιρων. Πύργος, Αρχαιολογικό Μουσείο, Δ 126• Κρατικό Μουσείο Βάδης/Peter Gaul 

 
Δεν έχει να κάνει μόνο με τις εσωτερικές αξίες. Οι μυκηναϊκοί ψευδόστομοι αμφορείς ήταν ιδιαίτερα δημοφιλείς όχι μόνο για τα πολύτιμα έλαια που διακινούνταν μέσα σε αυτούς αλλά και για την περίτεχνη γραπτή διακόσμησή τους, που τους έκανε περιζήτητα αντικείμενα πολυτελείας στην περιοχή της ανατολικής Μεσογείου κατά την Ύστερη Εποχή του Χαλκού. Αρχαιολογικό Μουσείο Μυκηνών, ΜΜ 2872, 2883, 2885, 2650, 2996, Κρατικό Μουσείο Βάδης/Peter Gaul 

 
  
«Ο οχυρωματικός περίβολος, ο οποίος είναι το μόνο που έχει απομείνει, οικοδομήθηκε από τους Κύκλωπες• αποτελείται από αλάξευτους λίθους, καθένας από τους οποίους είναι τόσο μεγάλος ώστε ένα ζευγάρι από μουλάρια δεν θα μπορούσε να μετακινήσει ούτε καν τον μικρότερο από τη θέση του». Έτσι περιέγραψε ο αρχαίος συγγραφέας Παυσανίας (ΙΙ, 25.8) τον 2ο αιώνα την εντύπωσή του από το οχυρωματικό τείχος της Τίρυνθας. Πραγματικά, οι λίθοι είναι εν μέρει μεγαλύτεροι ακόμα και από κάποιους ανθρώπους. Φωτογραφία: Peter Gaul, μουλάρια και φωτομοντάζ: Danica Schlosser 

 
Ανακατασκευή μιας μυκηναϊκής αίθουσας του θρόνου στο Κρατικό Μουσείο της Βάδης. Κρατικό Μουσείο Βάδης/Uli Deck Ανακατασκευή μιας μυκηναϊκής αίθουσας του θρόνου στο Κρατικό Μουσείο της Βάδης. Κρατικό Μουσείο Βάδης/Uli Deck 


πηγή