του Χάρη Ναξάκη
Ο δρόμος που έχει
διανυθεί από τότε που λειτούργησαν τα ΚΑΤΕ (1973), μετεξελίχθηκαν το
1977 σε ΚΑΤΕΕ (Κέντρα Ανωτέρας Τεχνικής και Επαγγελματικής Εκπαίδευσης),
για να πάρουν το 1983 τη μορφή των Τεχνολογικών Ιδρυμάτων (ΤΕΙ) είναι
μακρύς και έφτασε στο τέλος του. Η πρόθεση της πολιτείας ήταν, τη
δεκαετία του 1970, να δημιουργήσει ένα πυλώνα τεχνικής και
επαγγελματικής εκπαίδευσης, επαγγελματίες δηλαδή με εφαρμοσμένες
γνώσεις.
Ο στόχος αυτός απέτυχε, διότι η υποτιθέμενη σημερινή μορφή
αυτού του στόχου, τα ΤΕΙ, προσομοιάζει με τα πανεπιστήμια και γι’ αυτό
ανήκουν στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και όχι στην επαγγελματική
εκπαίδευση. Τα ΚΑΤΕ και τα ΚΑΤΕΕ ήταν διετούς και τριετούς φοίτησης
σχολές σε εξειδικευμένα επαγγέλματα, ενώ τα ΤΕΙ είναι σχολές τετραετούς
φοίτησης, με μεταπτυχιακά, σύγχρονα προγράμματα σπουδών που προάγουν τη
βασική και εφαρμοσμένη έρευνα, και διδακτικό προσωπικό που εκλέγεται με
τα ίδια κριτήρια με αυτά των πανεπιστημίων.
Ποιος είναι
λοιπόν σήμερα ο λόγος να διακρίνεται η τριτοβάθμια εκπαίδευση σε δυο
τομείς, τον πανεπιστημιακό και τον τεχνολογικό (ΤΕΙ) ; Κανένας. Τα ΤΕΙ
με τη σημερινή τους μορφή, στην πλειοψηφία των τμημάτων τους, όχι όλων,
δεν εκπαιδεύουν φοιτητές για να καταλάβουν στην αγορά εργασίας
εξειδικευμένα τεχνικά επαγγέλματα. Γι’ αυτά τα επαγγέλματα απαιτούνται
τμήματα διετούς φοίτησης, δηλαδή τεχνική εκπαίδευση, που δεν υπάρχει
σήμερα στην Ελλάδα και πρέπει επειγόντως να δημιουργηθεί και μάλιστα
ίσως υπό την σκέπη των πανεπιστημίων. Ας δώσω ένα παράδειγμα που δείχνει
ότι τα ΤΕΙ δεν «βγάζουν» τεχνίτες, επαγγελματικά στελέχη.
Οι απόφοιτοι
των τμημάτων λογιστικής και χρηματοοικονομικής και των γεωπονικών
τμημάτων των ΤΕΙ είναι τεχνίτες, τεχνολόγοι, δηλαδή βοηθοί των λογιστών
και των γεωπόνων που «βγαίνουν» από τα αντίστοιχα πανεπιστημιακά
τμήματα; Όχι, αυτό το αποδεικνύουν τα προγράμματα σπουδών, τα
επαγγελματικά δικαιώματα που έχουν κατοχυρώσει ή διεκδικούν να
κατοχυρώσουν.
Όποιος θέλει να παραμείνουν τα ΤΕΙ ως έχουν, συνειδητά ή
ασυνείδητα, επιδιώκει να επιστρέψουν στα ΚΑΤΕΕ και να διαγραφεί η
τεσσαρακονταετής πορεία μετεξέλιξής τους. Αναζητείται λοιπόν η πολιτική
βούληση που θα λύσει τον γόρδιο δεσμό. Να δημιουργήσει δηλαδή δομές
τεχνικής επαγγελματικής εκπαίδευσης που δεν υπάρχουν και να απαλλάξει
την τριτοβάθμια εκπαίδευση από τον ανιστόρητο διαχωρισμό σε
πανεπιστημιακή και τεχνολογική, που δεν ανταποκρίνεται σε καμία ανάγκη
της αγοράς εργασίας, δημιουργώντας μια ενιαία πανεπιστημιακή εκπαίδευση,
χωρίς τη διάκριση σε δυο τομείς.
Αν παραμείνει αυτή η διάκριση ούτε στα
επόμενα εκατό χρόνια δεν θα αλλάξει, και δικαίως, στο φαντασιακό του
μέσου Έλληνα η πεποίθηση ότι τα πανεπιστήμια είναι ποιοτικώς ανώτερα από
τα ΤΕΙ, παρότι και τα δύο ανήκουν στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, δεν θα
αλλάξει η επιλογή του γονιού και του μαθητή όταν συμπληρώνει το
μηχανογραφικό να είναι τα πανεπιστημιακά τμήματα πρώτα στις προτιμήσεις
τους.
Μετά την ενοποίηση
των δυο μεγαλύτερων ΤΕΙ της χώρας, του ΤΕΙ Αθήνας και του ΤΕΙ Πειραιά,
και τη μετεξέλιξή τους σε Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής, ο στόχος των ΤΕΙ
να μετεξελιχθούν στο σύνολό τους σε τεχνολογικά πανεπιστήμια ή σε
πανεπιστήμια εφαρμοσμένων επιστημών έχει πλήρως αποδυναμωθεί, γιατί η
δύναμη πίεσης έχει μειωθεί, τη στιγμή μάλιστα που το πληθυσμιακό μέγεθος
της χώρας δεν δικαιολογεί την ύπαρξη 36 πανεπιστημιακών ιδρυμάτων, 22
πανεπιστημίων και 14 τεχνολογικών πανεπιστημίων (πρώην ΤΕΙ). Η
ενοποίηση όμως αυτή άνοιξε το δρόμο για τη δημιουργία ενός ισχυρού
δημόσιου πόλου πανεπιστημιακής εκπαίδευσης, που θα ανταγωνιστεί με
καλύτερους όρους την «απειλή» των ιδιωτικών πανεπιστημίων, που κάποια
στιγμή θα δημιουργηθούν, με την ένταξη των ποιοτικών τμημάτων των ΤΕΙ
στα περιφερειακά πανεπιστήμια, υπό την προϋπόθεση βέβαια ότι τα τμήματα
αυτά είναι συμπληρωματικά με τις δομές των περιφερειακών πανεπιστημίων.
Κάποια τμήματα των ΤΕΙ θα ενταχθούν στα περιφερειακά πανεπιστήμια,
κάποια θα κλείσουν και θα απορροφηθούν οι καθηγητές και το διοικητικό
προσωπικό στα υπό ένταξη τμήματα ή σε άλλα τμήματα του πανεπιστημίου και
κάποια ίσως θα γίνουν διετής επαγγελματικές σχολές. Τα οφέλη από αυτόν
τον μετασχηματισμό θα είναι πολλαπλά. Θα δημιουργηθεί μια ενιαία δημόσια
πανεπιστημιακή εκπαίδευση, θα μειωθούν τα ίδιου επιστημονικού
αντικειμένου τμήματα, θα περιοριστεί ο κατακερματισμός των τμημάτων σε
διάφορες πόλεις, που είναι κληρονομιά του πελατειακού συστήματος και
μιας κακώς εννοούμενης αντίληψης για την περιφερειακή ανάπτυξη, κλπ.
Το ΤΕΙ Ηπείρου
έχει τις προϋποθέσεις, μετά τα ΤΕΙ Αθήνας και Πειραιά να αποτελέσει το
ίδρυμα που θα επιλέξει συνειδητά την αυτοκατάργηση του και την ένταξή
του στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, εκτός αν μικροσυμφέροντα καθηγητών,
τοπικισμοί, αγκυλώσεις από την πλευρά του πανεπιστημίου, ακυρώσουν την
προοπτική αυτή.
Θέλω να κάνω ξεκάθαρες εξ αρχής κάποιες προϋποθέσεις :
α) παρότι για λόγους ισόρροπης περιφερειακής ανάπτυξης και σεβασμού της
προσφοράς του συνόλου των πόλεων της Ηπείρου στον πολιτισμό της
περιφέρειας Ηπείρου θα ήταν σωστό το πανεπιστήμιο να ονομάζεται
Πανεπιστήμιο Ηπείρου και όχι Ιωαννίνων, στην παρούσα φάση αυτό δεν είναι
εφικτό να αλλάξει. β)Τα τμήματα του ΤΕΙ Ηπείρου που είναι ακαδημαϊκά
σωστό να ενταχθούν είναι διασκορπισμένα σε διάφορες πόλεις της Ηπείρου
γεγονός που σημαίνει ότι στο σύνολο τους δεν είναι εφικτό ούτε
επιστημονικά επιτρεπτό να παραμείνουν στις πόλεις αυτές.
Σε κάποιες από
αυτές τις πόλεις είναι δυνατόν να δημιουργηθούν τμήματα διετούς φοίτησης
σε συγκεκριμένους επαγγελματικούς τομείς που συνδέονται με τα
χαρακτηριστικά της περιφέρειας Ηπείρου. γ) Τα τμήματα του ΤΕΙ Ηπείρου με
μικρό αριθμό καθηγητών ή αυτά που επικαλύπτονται επιστημονικά από
αντίστοιχα τμήματα του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων ή που το αντικείμενο
σπουδών τους δεν προσομοιάζει με την τριτοβάθμια εκπαίδευση δεν είναι
δυνατόν να επιβιώσουν.
Με βάση τα
παραπάνω, από τα οκτώ τμήματα του ΤΕΙ Ηπείρου αυτά που έχουν τις
προϋποθέσεις να ενταχθούν στο πανεπιστήμιο είναι το γεωπονικό, για να
δημιουργηθεί μια γεωπονική σχολή του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων στην Άρτα,
το τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής το οποίο θα αποτελέσει μαζί
με το Οικονομικό τμήμα των Ιωαννίνων μια σχολή Διοίκησης και Οικονομίας,
το τμήμα Λαϊκής και Παραδοσιακής Μουσικής που μπορεί να ενταχθεί στη
Σχολή Καλών Τεχνών του πανεπιστημίου, το τμήμα Νοσηλευτικής και ίσως το
τμήμα Λογοθεραπείας.
Ο κύβος ερρίφθη (;) και το μόνο που μένει είναι οι
τίτλοι τέλους, που ίσως ανακοινωθούν στο περιφερειακό συνέδριο που θα
πραγματοποιηθεί στην Ήπειρο στις 23 και 24 Οκτώβρη. Η πανεπιστημιοποίηση
τμημάτων του ΤΕΙ Ηπείρου και άλλων τμημάτων των περιφερειακών ΤΕΙ της
χώρας στα αντίστοιχα περιφερειακά πανεπιστήμια είναι η μόνη ορθολογική
λύση για ένα ισχυρό δημόσιο πανεπιστήμιο.
Χάρης Ναξάκης
Καθηγητής, Διευθυντής του Μεταπτυχιακού προγράμματος σπουδών
του τμήματος Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής του ΤΕΙ Ηπείρου
Σχόλια