Η ελαιογραφία της περίφημης «μούμιας του Αγαμέμνονα»
Γιατί ποτέ δεν μάθαμε για τον σκελετό του «Αγαμέμνονα»;
Το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών καλείται, να φέρει επιτέλους στο φως και να εκθέσει τη σορό του Μυκηναίου
νεκρού. Γιατί, ακόμα και αν δεν είναι ο Αγαμέμνονας, όπως ίσως λανθασμένα η ρομαντική φύση του Σλίμαν να τον ταύτισε, δεν παύει να είναι ο νεκρός από τα βάθη της ιστορικής μας παραδόσεως, αφού το μέρος που ετάφη θεωρήθηκε διπλά ιερό.
Η έκπληξη ήταν τεράστια, όταν σηκώνοντας την γνωστή πλέον χρυσή προσωπίδα ανακάλυψαν ότι ο νεκρός ήταν ταριχευμένος δηλαδή ήταν «μούμια». Αξίζει δε τον κόπο να παραθέσουμε το απόσπασμα, όπου ο ίδιος ο Σλίμαν αφηγείται το περιστατικό ανεύρεσης του νεκρού:
«Το στρογγυλό πρόσωπο με όλη του την σάρκα είχε διατηρηθεί θαυμάσια κάτω από την βαριά χρυσή προσωπίδα. Δεν υπήρχε ούτε ίχνος από τα μαλλιά, αλλά τα δύο μάτια διακρίνονταν τέλεια, όπως και το στόμα, το οποίο λόγω του τεραστίου βάρους που είχε δεχθεί, ήταν διάπλατα ανοιχτό, αποκαλύπτοντας 32 όμορφα δόντια.
Όλοι οι γιατροί που ήλθαν να δουν τον νεκρό συμπέρανα από τα δόντια ότι ο άνδρας αυτός πρέπει να είχε πεθάνει στην νεαρή ηλικία των 35 ετών. Η μύτη είχε τελείως εξαφανισθεί»
Με σχόλιο του αργότερα σε ανακοίνωσή του στον ελληνικό τύπο δηλώνει:
«ο νεκρός ανταποκρίνεται πλήρως στην εικόνα που εδώ και πολύ καιρό είχε πλάσει η φαντασία μου για τον πανίσχυρο Αγαμέμνονα».
Τα νέα ταξιδεύουν γρήγορα, ο κόσμος ενθουσιάζεται, βρέθηκε ο νεκρός Αγαμέμνονας, ο θρυλικός βασιλιάς των Μυκηνών. Ένα κύμα ενθουσιασμού σαρώνει την Ελλάδα μπροστά στην τρομακτική ανακάλυψη, αλλά πολύ γρήγορα και ολόκληρο τον κόσμο. Χιλιάδες άνθρωποι συρρέουν στις Μυκήνες για να δουν το θαύμα, ο Σλίμαν τηλεγραφεί στο Ναύπλιο ζητώντας ένα ζωγράφο -σημ: αγνώστων στοιχείων, για να γίνει πρώτα μια ελαιογραφία και το πρότυπο της ξυλογραφίας που δημοσιεύθηκε στο λεύκωμα των Μυκηνών του Σλίμαν.
Σύμφωνα με το ημερολόγιο του, ο Σλίμαν, κατά τις ανασκαφές του στους θολωτούς τάφους στις Μυκήνες, βρήκε ένα «μουμιοποιημένο» πτώμα ενός νεαρού άνδρα, χωρίς μαλλιά, με πολύ καλά διατηρημένο δέρμα, με μάτια και με 32 δόντια. Ο Σλίμαν έστειλε αμέσως τελεσίγραφο στο Ναύπλιο έτσι ώστε να του στείλουν έναν ζωγράφο (δυστυχώς δεν γνωρίζουμε το όνομά του) προκείμενου να απαθανατίσει τη μούμια, καθώς δεν γνώριζαν πως να τη συντηρήσουν. Αυτή είναι και η ελαιογραφία που έχουμε ως κεντρική φωτογραφία. Ο Σλίμαν όπως όλοι γνωρίζουμε ήταν ένας άνθρωπος γεμάτος συναισθήματα για την αρχαία και προϊστορική Ελλάδα , όπως αναφέρει στο ημερολόγιό του, με το που αντίκρισε τη «μούμια» είπε πως αυτή ανήκει στον Αγαμέμνονα, συγκεκριμένα «αυτός ο νεκρός, μοιάζει πάρα πολύ με την εικόνα που είχα για τον Αγαμέμνονα στο μυαλό μου». Δυστυχώς η ιστορία επαναλαμβάνεται. Όπως όλοι γνωρίζουμε ο Σλίμαν είχε βρει στις Μυκήνες (στον ίδιο θολωτό τάφο που υποτίθεται ότι βρήκε τη μούμια) τη «μάσκα του Αγαμέμνονα». Η αλήθεια όμως είναι , σύμφωνα με σύγχρονες μελέτες, ότι η μάσκα ανήκε σ’ ένα ηγετικό πρόσωπο 3 αιώνες πιο πριν ( 1550-1500 π.Χ), από τότε που έδρασε υποτίθεται ο Αγαμέμνονας. Κανείς δεν αμφισβητεί τα όσα προσέφερε ο Ερίκος Σλίμαν στην Ελληνική και Παγκόσμια αρχαιολογία, αλλά είναι εμφανές πως πολλές φορές παρασυρόταν από τα συναισθήματά του, βγάζοντας γρήγορα συμπεράσματα.
Η αλήθεια
Πάντως σύμφωνα με την έρευνα της κυρίας Λένας Παπάζογλου-Μανιαδάκη [1], η μούμια αναφέρεται με μεγάλη επιφυλακτικότητα και διαρκώς με εισαγωγικά . Η ιστορία της «μούμιας» είναι ιδιαίτερα αμφιλεγόμενη και οι περιπτώσεις είναι 2.
α) Όπως αναφέρει ο ίδιος ο Σλίμαν, όταν ανακάλυψαν τη «μούμια» κανείς δεν ήξερε πως να τη διατηρήσει ανέπαφη , για αυτόν τον λόγο απευθύνθηκε σε ζωγράφο για να κάνει την ελαιογραφία της και σ’ ένα φαρμακοποιό να τη συντηρήσει μ’ όποια μέσα μπορούσε. Τοποθέτησαν τη «μούμια» μέσα σε μία γύψινη θήκη προκειμένου να διατηρηθεί. Το 1997 όταν ανοίχτηκε η θήκη, για να μελετηθούν τα λείψανα και οι οστεολόγοι δεν παρατήρησαν τίποτα από τις ζωηρές περιγραφές του Σλίμαν. Αντί για 32 δόντια, εμφανίστηκαν μόνο 5, εκ των οποίων δύο χρησιμοποιήθηκαν στην ανάλυση της ισοτοπικής αναλογίας του στροντίου (87Sr/86Sr) και ήταν ανάμεσα στα δείγματα που χαρακτηρίστηκαν ως μη αυτόχθονα. Το διαφορετικό χρώμα στο σμάλτο και το επίπεδο της φθοράς μάλιστα υπονοεί πως ανήκουν σε δύο διαφορετικά άτομα. Ένα τουλάχιστον από αυτά τα άτομα θα πρέπει να εκπροσωπεί τον νεκρό Φ (τον νεκρό δηλαδή που θεωρεί ο Σλίμαν μούμια). Ακόμη, στην γύψινη θήκη βρέθηκε ένα θραύσμα του ισχιακού οστού της λεκάνης που μάλλον ανήκει σε γυναίκα. Η μία από τις ομάδες των δοντιών δίνει στον νεκρό ηλικία περίπου 30 χρόνων, συνεπώς αν τα δόντια ανήκουν στην κάτοχο του ισχιακού οστού, τότε αυτή πρέπει να ήταν 30 ετών όταν πέθανε (Όπως αναφέρει ο καθηγητής του Πανεπιστημίου των Ιωαννίνων στο τμήμα της Ιστορίας και Αρχαιολογίας Ανδρέας Βλαχόπουλος).
Υπάρχει ωστόσο η περίπτωση η περίφημη σορός να έχει τοποθετηθεί λανθασμένα αλλού μέσα στις αποθήκες του ΕΑΜ (Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου), όπως συνέβη στην περίπτωση του τάφου VΙ (ο τάφος της μούμιας ήταν ο τάφος V ή Ε). Όπως και να έχει, εάν ανάμεσα στα λείψανα εκπροσωπείται ο νεκρός Φ, τότε υπάρχει μια μεγάλη πιθανότητα, αυτός να είναι γυναίκα.
και
β) Ο Σλίμαν να διατύπωσε λανθασμένα την άποψη αυτή καθώς, όπως γράφουμε παραπάνω, παρασύρθηκε. Λέγεται πως η κατάσταση των οστών ήταν σε εξαιρετικά καλή κατάσταση καθώς πολλές φορές στην ιστορία έχουν βρεθεί «μουμιοποιημένα» πτώματα χωρίς ταρίχευση (μιας και ο Σλίμαν δεν υπαινίχθηκε ποτέ κάτι τέτοιο, απλά είπε πως το χρώμα του δέρματος ήταν σαν αυτό , από τις μούμιες της Αιγύπτου) .
Η έλλειψη απτών στοιχείων για την ύπαρξη «μούμιας» είναι ιδιαίτερα αισθητά. Βρέθηκαν αρκετοί σκελετοί και θραύσματα διαφόρων μελών, αλλά ποτέ μούμια. Επιπλέον τα λείψανα του νεκρού Φ ανήκουν πιθανότατα σε γυναίκα και καμία σχέση δεν έχουν με τον Αγαμέμνονα.
Επομένως η «μούμια του Αγαμέμνονα» ως μούμια δεν υφίσταται , καθώς δεν υπάρχουν ούτε στοιχεία της ύπαρξης της (εκτός από μερικές αναφορές του Σλίμαν και μια ελαιογραφία) αλλά κι επειδή ο νεκρός Φ που αντιστοιχεί στη μούμια του Σλίμαν δεν είναι άνδρας 35 χρονών αλλά μια γυναίκα γύρω στα 30.
Γιατί ποτέ δεν μάθαμε για τον σκελετό του «Αγαμέμνονα»;
Τιμώντας το όνομά που φέρει το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών καλείται, να φέρει επιτέλους στο φως και να εκθέσει τη σορό του οποιουδήποτε Μυκηναίου νεκρού. Γιατί, ακόμα και αν δεν είναι ο Αγαμέμνονας, όπως ίσως λανθασμένα η ρομαντική φύση του Σλήμαν να τον ταύτισε, δεν παύει να είναι ο νεκρός από τα βάθη της ιστορικής μας παραδόσεως, αφού το μέρος που ετάφη θεωρήθηκε διπλά ιερό. Επιπλέον μπορούν να γίνουν έρευνες για τα οστά των νεκρών των τάφων V ή VI ή Ε και να γίνουν τεστ DNA.
Φέρτε στο Φως του Νεκρούς Προγόνους, μην κρύβεται την ιστορία! Η προστασία των αρχαιολογικών μνημείων και θησαυρών δεν μπορεί να επιβληθεί μόνο με νομικές διαδικασίες και φανταχτερούς τίτλους, τις περισσότερες φορές για το «θεαθῆναι», ούτε με νομικίστικους διαχωρισμούς των Ελλήνων πολιτών, αλλά θέλει λαϊκή συμμετοχή και βαθιά συνείδηση της ανάγκης προστασίας της κληρονομιάς των προπατόρων μας.
Και θα το τονίσουμε κλείνοντας για άλλη μια φορά, για να γίνει ακόμη καλλίτερα κατανοητό: ας καταλάβουν καλά κάποιοι, προτού να είναι αργά γι’ αυτούς, ότι ο πολιτισμός και η πατρογονική κληρονομιά δεν είναι κτήμα κανενός, δεν υπάρχει αποκλειστικότητα κανενός εξουσιαστή πάνω του, δεν είναι κτήμα κανενός «αρμοδίου».
Τιμώντας το όνομά που φέρει το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών καλείται, να φέρει επιτέλους στο φως και να εκθέσει τη σορό του οποιουδήποτε Μυκηναίου νεκρού. Γιατί, ακόμα και αν δεν είναι ο Αγαμέμνονας, όπως ίσως λανθασμένα η ρομαντική φύση του Σλήμαν να τον ταύτισε, δεν παύει να είναι ο νεκρός από τα βάθη της ιστορικής μας παραδόσεως, αφού το μέρος που ετάφη θεωρήθηκε διπλά ιερό. Επιπλέον μπορούν να γίνουν έρευνες για τα οστά των νεκρών των τάφων V ή VI ή Ε και να γίνουν τεστ DNA.
Φέρτε στο Φως του Νεκρούς Προγόνους, μην κρύβεται την ιστορία! Η προστασία των αρχαιολογικών μνημείων και θησαυρών δεν μπορεί να επιβληθεί μόνο με νομικές διαδικασίες και φανταχτερούς τίτλους, τις περισσότερες φορές για το «θεαθῆναι», ούτε με νομικίστικους διαχωρισμούς των Ελλήνων πολιτών, αλλά θέλει λαϊκή συμμετοχή και βαθιά συνείδηση της ανάγκης προστασίας της κληρονομιάς των προπατόρων μας.
Και θα το τονίσουμε κλείνοντας για άλλη μια φορά, για να γίνει ακόμη καλλίτερα κατανοητό: ας καταλάβουν καλά κάποιοι, προτού να είναι αργά γι’ αυτούς, ότι ο πολιτισμός και η πατρογονική κληρονομιά δεν είναι κτήμα κανενός, δεν υπάρχει αποκλειστικότητα κανενός εξουσιαστή πάνω του, δεν είναι κτήμα κανενός «αρμοδίου».
Σχόλια