Τι δουλειά έχει ο παρίας της Ευρώπης στο ρωσικό «Νταβός»,
τη στιγμή, μάλιστα, που η κλεψύδρα τελειώνει, οι αγαπητοί θεσμοί παίζουν
τα ρέστα τους και ο οικονομικός στραγγαλισμός της χώρας χτυπάει
«κόκκινο»;
Όπου παρίας θεωρείται από τους εταίρους και δανειστές η ενοχλητική
και απαιτητική χώρα μας – που επειδή βρίσκεται υπό χρεοκοπία θα έπρεπε
να είναι περισσότερο υπάκουη – και ρωσικό «Νταβός» είναι το Διεθνές
Οικονομικό Φόρουμ της Αγίας Πετρούπολης, που διεξάγεται κάθε χρόνο από
το 1997 στον αντίποδα του Οικονομικού Φόρουμ του Νταβός και φέτος η
ελληνική κυβέρνηση θα έχει την τιμητική της.
Το ραντεβού του Αλέξη Τσίπρα με τον Βλαντιμίρ Πούτιν στην Αγία
Πετρούπολη, στις 18 - 20 Ιουνίου, θεωρείται μέχρι που γράφονται αυτές οι
γραμμές ως μη διαπραγματεύσιμο προς αναβολή, παρά τις παρασκηνιακές –
και όχι μόνο – πιέσεις που ασκούνται από τους ομοτράπεζους στην Ε.Ε. και
τους φίλους πέραν του Ατλαντικού.
Πιέσεις, όμως, ασκούνται και στο εσωτερικό, αφού η ανοιχτή γραμμή
που έχει αναπτύξει η ελληνική κυβέρνηση με τη Ρωσία θεωρείται από
πολλούς εξαιρετικά επιθετική κίνηση με μεγάλο ρίσκο, καθώς οι σχέσεις
Ε.Ε. και ΗΠΑ με τη Ρωσία βρίσκονται στο χειρότερο δυνατό σημείο με
αφορμή την κρίση στην Ουκρανία και με βαθιές ενεργειακές αιτίες που
μεταφράζονται σε δεκάδες δισεκατομμύρια ευρώ.
Δυο είναι οι βασικές επιδιώξεις της ελληνικής κυβέρνησης στην Αγία
Πετρούπολη, που έχουν βάλει τις κινήσεις της στο μικροσκόπιο Αμερικανών
και Ευρωπαίων.
Η πρώτη είναι η υπογραφή προσχεδίου συμφωνίας για το μνημόνιο
συνεργασίας με αντικείμενο τη συμμετοχή της Ελλάδας στην κατασκευή του
νέου ρωσικού αγωγού φυσικού αερίου.
Και η δεύτερη, η επισφράγιση της συμμετοχής της χώρας στη Νέα
Αναπτυξιακή Τράπεζα των BRICS (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα, Νότιος
Αφρική) – το αντίπαλο δέος του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας – ως μη
ιδρυτικό μέλος.
Το «Π» παρουσιάζει έναν οδηγό προς «ναυτιλλομένους» για να
καταλάβουμε τι παίζεται σε αυτόν τον ιδιότυπο ενεργειακό «πόλεμο», πόσο
εφικτή είναι η κατασκευή του νέου αγωγού, πώς και γιατί αντιδρούν Ε.Ε.
και ΗΠΑ και ποια είναι η θέση της χώρας μας, που προς το παρόν βρίσκεται
ακόμα οριακά ασφαλής στη δίνη του κυκλώνα.
Τι είναι το προσχέδιο συμφωνίας;
Εάν υπογραφεί, στο περιθώριο του Διεθνούς Οικονομικού Φόρουμ στην
Αγία Πετρούπολη, θα είναι το πρώτο βήμα και για την υπογραφή μνημονίου
συνεργασίας μεταξύ Ελλάδας και Ρωσίας. Επί της ουσίας θα αποτελέσει την
επίσημη πολιτική στήριξη του έργου του νέου αγωγού.
Μέχρι στιγμής και στον δρόμο για το ρωσικό «Νταβός», οι δυο πλευρές
συμφώνησαν να προχωρήσουν στις αναγκαίες τροποποιήσεις της συμφωνίας
Ελλάδας - Ρωσίας που είχε υπογραφεί το 2008 από την κυβέρνηση Κώστα
Καραμανλή, στο πλαίσιο της τότε συμφωνίας για τη συμμετοχή της χώρας
στην κατασκευή του αγωγού South Stream. Το νέο μνημόνιο δεν θα αφορά
μόνο την κατασκευή του αγωγού, αλλά και άλλα ενεργειακά αναπτυξιακά
έργα.
Η συμμετοχή της χώρας θα γίνει μέσω κρατικής εταιρείας που θα
συμμετάσχει στο κονσόρτσιουμ των εταιρειών που θα κατασκευάσουν και θα
διαχειρίζονται τον αγωγό αλλά και άλλα ενεργειακά έργα, εταιρεία η
οποία, σύμφωνα με το ΥΠΑΠΕΝ, βρίσκεται στη διαδικασία της ίδρυσης.
Η ελληνική κυβέρνηση παραμένει σταθερή στον στόχο της υπογραφής της
συμφωνίας, παρά τις ισχυρές πιέσεις και τις ευθείες παρεμβάσεις, κυρίως
των ΗΠΑ, που μας διεμήνυσαν ότι εάν επιμείνουμε στη συνεργασία με τους
Ρώσους θα γίνουμε μέρος του ευρύτερου προβλήματος που ξεκινά από την
ουκρανική κρίση.
Πού θα βρει τα χρήματα η Ελλάδα;
Το κόστος του ελληνικού αγωγού μεταφοράς ρωσικού φυσικού αερίου, ο
οποίος θα ξεκινάει από τα ελληνοτουρκικά σύνορα, θα φτάσει τα 2
δισεκατομμύρια δολάρια, ποσό που, σύμφωνα με το ΥΠΑΠΕΝ, έχει
εξασφαλιστεί.
Να σημειωθεί ότι στις αρχές Μαΐου, έπειτα από τηλεφωνική
επικοινωνία του Αλέξη Τσίπρα με τον Βλαντιμίρ Πούτιν, ο Ρώσος πρόεδρος,
όπως αναφερόταν στη σχετική ανακοίνωση, «εξέφρασε την πρόθεσή του να
στηρίξει ένα σχέδιο χρηματοδότησης προς την ελληνική εταιρεία κατασκευής
του αγωγού, που μπορεί να αξιοποιηθεί σε ενεργειακές και αναπτυξιακές
επενδύσεις και να εξοφληθεί ενδεχομένως από τα κέρδη της εταιρείας από
τη λειτουργία του».
Αξιοσημείωτο είναι επίσης ότι η δήλωση Πούτιν αφήνει ανοικτό το
θέμα του πού θα διατεθούν τα 2 δισεκατομμύρια δολάρια, αφού δεν
αναφέρεται μόνο στον αγωγό, αλλά και σε άλλα ενεργειακά πρότζεκτ.
Εν ολίγοις, η ελληνική πλευρά έχει πάρει διαβεβαιώσεις ότι η ρωσική
πλευρά θα χρηματοδοτήσει την εταιρεία που θα δημιουργηθεί με πρόβλεψη
αποπληρωμής από μελλοντικά έσοδα, κίνηση που θρέφει και άλλα σενάρια
περί σχεδίου Β, που θα δούμε στη συνέχεια.
Ποια είναι η «ταυτότητα» του αγωγού;
Το σχέδιο για τον Turkish Stream άρχισε να αναπτύσσεται μετά την
ακύρωση το 2014 του South Stream ύστερα από παρέμβαση της Ευρωπαϊκής
Επιτροπής.
Ο νέος ρωσικός αγωγός έχει στόχο και πάλι την πλήρη κατάργηση της
μεταφοράς φυσικού αερίου στην Ευρώπη μέσω της Ουκρανίας μέχρι το τέλος
του 2019.
Η μεταφορική του ικανότητα έχει σχεδιαστεί για 63 δισεκατομμύρια
κυβικά μέτρα φυσικού αερίου, από τα οποία τα 47 δισεκατομμύρια θα
διοχετεύονται στα σύνορα Τουρκίας και Ελλάδας, μια και θα προορίζονται
για τους Ευρωπαίους καταναλωτές.
Ο αγωγός θα ξεκινά από τον ρωσικό τερματικό σταθμό στο Νοβοροσίσκ,
θα διασχίζει υποθαλάσσια τη Μαύρη Θάλασσα και θα καταλήγει στη
Βουλγαρία, όπου θα χωρίζεται σε δυο κλάδους. Τον βόρειο, που θα
διασχίζει τη Σερβία, την Ουγγαρία, τη Σλοβενία και θα καταλήγει στην
Αυστρία, και τον νότιο, που θα διέρχεται μέσω Ελλάδας, Σκοπίων ή
Αλβανίας στην Ιταλία.
Τι θα κάνουν Τουρκία και Σκόπια;
Μέχρι στιγμής η Τουρκία εμφανίζεται ως σταθερός εταίρος της Ρωσίας στην υλοποίηση του νέου αγωγού.
Η απόφαση μεταξύ των δυο χωρών ελήφθη τον Δεκέμβριο του 2014 και οι
εργασίες αναμένεται να έχουν ολοκληρωθεί το 2020. Σύμφωνα με τον
σχεδιασμό, δεν αποκλείεται οι πρώτες παραδόσεις φυσικού αερίου από τον
νέο αγωγό να αρχίσουν στην Τουρκία σταδιακά από το τέλος του 2016.
Ειδικοί, πάντως, επί των ενεργειακών επισημαίνουν ότι κάθε συμφωνία
τελεί υπό την αίρεση πολιτικών εξελίξεων και σημειώνουν ότι δεν πρέπει
να υποτιμώνται οι ισχυρές πιέσεις που ασκούν στην Τουρκία οι ΗΠΑ μέσω
του ειδικού απεσταλμένου τους για τις διεθνείς ενεργειακές σχέσεις Άμος
Χοκστάιν.
Οι ίδιες πιέσεις ασκούνται και στα Σκόπια που, αν και «καίγονται»
για συμμετοχή στον αγωγό με στόχο κυρίως την προσέλκυση επενδύσεων και
την εξασφάλιση κονδυλίων από τη διαμετακόμιση του φυσικού αερίου, δεν
θέλουν να δυσαρεστήσουν ούτε τους Αμερικανούς ούτε τους Ευρωπαίους,
αποφεύγοντας να προσθέσουν ένα ακόμα αγκάθι στις σχέσεις που προσπαθούν
να οικοδομήσουν με την Ε.Ε. στο πλαίσιο του οράματός τους για ένταξη
στην ευρωπαϊκή «οικογένεια».
Και για όσους θεωρούν ότι εάν τα Σκόπια τελικά πουν «όχι» στους
Ρώσους, υπάρχει η εναλλακτική της Αλβανίας, η προοπτική αυτή είναι
εξαιρετικά προβληματική και απευκταία για όσους γνωρίζουν τα
τεκταινόμενα στη γείτονα χώρα.
Μήπως πρόκειται για διαπραγματευτικό παιχνίδι;
Για να λέμε την αλήθεια, ερωτήματα αυτού του τύπου τα απαντά μόνον η
ζωή, οπότε ας μείνουμε στην περιγραφή των δεδομένων και στις συζητήσεις
στο παρασκήνιο.
Έχουμε και λέμε λοιπόν: Με δεδομένο ότι η υλοποίηση του νέου
ρωσικού αγωγού είναι μια εξαιρετικά δύσκολή υπόθεση και με το
προηγούμενο της καταλυτικής παρέμβασης της Κομισιόν, που σταμάτησε τον
South Stream, πολλοί θεωρούν ότι οι ελληνικοί σχεδιασμοί για συμμετοχή
δεν είναι τίποτε άλλο από ασκήσεις επί χάρτου με το βλέμμα στραμμένο
στις διαπραγματεύσεις με τους εταίρους και δανειστές.
Πολλοί λένε, δηλαδή, ότι χρησιμοποιείται επικοινωνιακά ο αγωγός σε
μια προσπάθεια να δοθούν μηνύματα προς την Ε.Ε. – και όχι μόνον – ότι
μπορεί η Ελλάδα να βρίσκεται σε εξαιρετικά δύσκολη θέση, έχει όμως
γεωπολιτικό πλεονέκτημα που την κάνει επιθυμητή σε άλλους συμμάχους.
Μάλιστα, κάποιοι το πάνε ακόμα παραπέρα και υποστηρίζουν ότι όλο το
σκηνικό με τον ρωσικό αγωγό γίνεται με στόχο να βρεθεί φόρμουλα για μια
οικονομική ένεση από τη Ρωσία που δεν θα φέρει σε δύσκολη θέση καμιά
από τις δυο πλευρές. Λένε, δηλαδή, ότι μέσω της ελληνικής κρατικής
εταιρείας που θα ιδρυθεί για συμμετοχή στον ρωσικό αγωγό θα υπάρξει έστω
και μικρή χρηματοδότηση με αποπληρωμή στο μέλλον ακόμα κι αν δεν γίνει ο
αγωγός. Γι’ αυτόν άλλωστε τον λόγο υποστηρίζουν ότι το προσχέδιο
συμφωνίας και το μνημόνιο συνεργασίας θα έχουν αναφορά και σε άλλα
ενεργειακά αναπτυξιακά έργα.
Και καταλήγουν επισημαίνοντας: Εάν ο αγωγός ξεπεράσει τους
σκοπέλους και προχωρήσει, έχει καλώς. Κι αν δεν κάτσει πάλι, η χώρα κάτι
θα έχει κερδίσει.
Πόσο ρεαλιστικό είναι να γίνει ο αγωγός;
Δεν υπάρχει ασφαλής απάντηση στην ερώτηση αυτή. Άλλωστε το σχέδιο
για τον αγωγό South Stream και τις συμφωνίες της Ρωσίας με Ελλάδα,
Αυστρία, Βουλγαρία, Κροατία, Ουγγαρία και Σλοβενία, «τίναξε» στον αέρα
πριν από δυο χρόνια η Κομισιόν, υποστηρίζοντας ότι οι συμφωνίες
παραβιάζουν το ευρωπαϊκό δίκαιο.
Στην πραγματικότητα, η απόφαση της Κομισιόν ήταν ένα δώρο προς το
Κίεβο, αφού ο αγωγός South Stream παρέκαμπτε την Ουκρανία και επί της
ουσίας την έθετε εκτός ενεργειακού παιχνιδιού. Ο σχεδιασμός του νέου
ρωσικού αγωγού έχει σε σχέση με τον South Stream ισχυρά πλεονεκτήματα
αλλά και ισχυρότατα μειονεκτήματα.
Τα πλεονεκτήματα για τη ρωσική πλευρά είναι η δεδομένη θέση της ότι
από το 2019 φέρεται αποφασισμένη να «κλείσει» την κάνουλα του φυσικού
αερίου προς την Ευρώπη μέσω της Ουκρανίας. Αυτό σημαίνει ότι η Ε.Ε., που
στηρίζεται σχεδόν απόλυτα ενεργειακά στο φυσικό αέριο από τη Ρωσία, θα
είναι σε δυσμενή θέση και θα αναγκαστεί να υποκύψει.
Ένα ακόμα σημαντικό στοιχείο που οι Ρώσοι εκτιμούν ότι διαφοροποιεί
τους δυο αγωγούς είναι το γεγονός ότι η προετοιμασία του South Stream
είχε ξεκινήσει πριν από την έγκριση του Γ’ ενεργειακού πακέτου της Ε.Ε.
και ο σχεδιασμός σκόνταψε στις προβλέψεις του προγράμματος, οπότε δόθηκε
στην Κομισιόν το άλλοθι για την ακύρωσή του. Στα πλεονεκτήματα
συγκαταλέγεται και το γεγονός ότι ο νέος αγωγός και οι απαραίτητες
υποδομές δεν πρόκειται να κατασκευαστούν αποκλειστικά με κονδύλια της
Gazprom, αλλά σε συνεργασία με ευρωπαϊκές εταιρείες.
Ο νέος αγωγός έχει και ισχυρότατα μειονεκτήματα, με πρώτο τις χώρες
από τις οποίες θα πρέπει να περάσει και τις ισχυρότατες πιέσεις που
δέχονται οι χώρες αυτές ανοικτά από τις ΗΠΑ.
Το δεύτερο είναι η δεδομένη θέση της Ε.Ε. για ενεργειακή απεμπλοκή
από το, σχεδόν, μονοπώλιο του ρωσικού φυσικού αερίου. Και το τρίτο οι
συζητήσεις για την Ενεργειακή Ένωση που, εάν καταλήξουν, θα φέρουν
ισχυρά προσκόμματα στα σχέδια των Ρώσων.
Γιατί αντιδρούν οι ΗΠΑ;
Ο βασικός λόγος που αντιδρούν οι ΗΠΑ στην κατασκευή του αγωγού και
κατά την προσφιλή τους τακτική φτάνουν ακόμα και σε οριακά απειλητικές
δηλώσεις και προς τη χώρα μας, όπως και προς την Τουρκία και τα Σκόπια,
είναι γιατί για πρώτη φορά έπειτα από δεκαετίες θέλουν να μπουν στο
παγκόσμιο ενεργειακό παιχνίδι μέσω της Ευρώπης.
Ύστερα από χρόνια απομονωτισμού οι ΗΠΑ άρχισαν από το 2010 να
σχεδιάζουν την ενεργειακή τους επέλαση βασιζόμενες στις τεράστιες
ποσότητες σχιστολιθικού αερίου που διαθέτουν. Έτσι, το να βάλουν πόδι
στην αγορά της Ευρώπης, που εξαρτάται, σχεδόν, σε απόλυτο βαθμό από το
ρωσικό φυσικό αέριο, είναι ο πρώτος στόχος της νέας ενεργειακής
πολιτικής τους.
Στόχος που έχει βρει συμπαραστάτες στη Γηραιά Ήπειρο, η οποία, μια
και δεν είναι διατεθειμένη να απεξαρτηθεί από τα ορυκτά καύσιμα, ψάχνει
εναγωνίως να αλλάξει απλώς ντίλερ και από τους Ρώσους να περάσει στους
Αμερικανούς.
Είναι χαρακτηριστικό ότι στη σύνοδο κορυφής Ε.Ε. - ΗΠΑ στις 26
Μαρτίου 2014, Βρυξέλλες και Ουάσιγκτον εμφανίστηκαν περισσότερο από ποτέ
αποφασισμένες να… απαλλάξουν την Ευρώπη από το ρωσικό φυσικό αέριο μέσω
της προώθησης της Διατλαντικής Εμπορικής και Επενδυτικής Εταιρικής
Σχέσης (ΤΤΙΡ).
Και είναι άκρως ενδεικτική της νέας αμερικανικής ενεργειακής
πολιτικής η δήλωση που είχε κάνει στη σύνοδο κορυφής ο Μπάρακ Ομπάμα:
«Έχουμε εγκρίνει την εξαγωγή τόσου φυσικού αερίου ημερησίως, όσου είναι
απαραίτητου για την Ευρώπη»
Σχόλια