Τις λεβαντίνικες «ρίζες» της ελιάς αποκάλυψε γενετική ανάλυση 1.900 δέντρων από την περιοχή της Μεσογείου, που πραγματοποίησαν γάλλοι επιστήμονες.
Όπως εξηγούν οι ερευνητές με δημοσίευσή τους στην επιθεώρηση «Proceedings of theRoyal Society B», τα γενετικά στοιχεία αποκαλύπτουν ότι η καλλιέργεια της λεγόμενης εξημερωμένης ελιάς – με μεγαλύτερους και πιο ζουμερούς καρπούς από τις άγριες ποικιλίες – ξεκίνησε πριν από 6.000-8.000 χρόνια στην περιοχή όπου σήμερα βρίσκονται τα σύνορα Τουρκίας-Συρίας.
«Πιθανότατα υπήρξαν πολλά ενδιάμεσα βήματα, όμως τα στοιχεία μας δείχνουν ότι η καλλιέργεια ελιάς ξεκίνησε στην περιοχή του Λεβάντε» εξηγεί ο δρ Γκιγιόμ Μπεσνάρ, αρχαιοβοτανολόγος του Εθνικού Κέντρου Επιστημονικής Ερευνας της Γαλλίας και ένας εκ των συγγραφέων της μελέτης. Πρόκειται για την περιοχή που σήμερα περιλαμβάνει το Ισραήλ, την Παλαιστίνη, την Ιορδανία, τον Λίβανο και τη Συρία.
Όπως εξηγούν οι ερευνητές με δημοσίευσή τους στην επιθεώρηση «Proceedings of theRoyal Society B», τα γενετικά στοιχεία αποκαλύπτουν ότι η καλλιέργεια της λεγόμενης εξημερωμένης ελιάς – με μεγαλύτερους και πιο ζουμερούς καρπούς από τις άγριες ποικιλίες – ξεκίνησε πριν από 6.000-8.000 χρόνια στην περιοχή όπου σήμερα βρίσκονται τα σύνορα Τουρκίας-Συρίας.
«Πιθανότατα υπήρξαν πολλά ενδιάμεσα βήματα, όμως τα στοιχεία μας δείχνουν ότι η καλλιέργεια ελιάς ξεκίνησε στην περιοχή του Λεβάντε» εξηγεί ο δρ Γκιγιόμ Μπεσνάρ, αρχαιοβοτανολόγος του Εθνικού Κέντρου Επιστημονικής Ερευνας της Γαλλίας και ένας εκ των συγγραφέων της μελέτης. Πρόκειται για την περιοχή που σήμερα περιλαμβάνει το Ισραήλ, την Παλαιστίνη, την Ιορδανία, τον Λίβανο και τη Συρία.
Από την αρχαιότητα, η ελιά αποτελούσε ιερό σύμβολο ειρήνης και συλλογικότητας. Αρχαιολόγοι έχουν εντοπίσει κουκούτσια των οποίων η ηλικία αγγίζει τα 8.000 χρόνια, ενώ οι πρώτες ενδείξεις της ελαιοπαραγωγής μαρτυρούν ότι η συγκεκριμένη διαδικασία ξεκίνησε πριν από 6.000 έτη στην περιοχή του Καρμέλ, στο Ισραήλ.
Το πού καλλιεργήθηκε για πρώτη φορά η ελιά αποτελεί μήλον της έριδος για τους επιστήμονες, καθώς υπάρχουν πολλές θεωρίες που συνδέουν το ταπεινό δέντρο με διάφορες περιοχές.
«Ξεφλουδίζοντας» την ελιά
Με στόχο να ξετυλίξουν το κουβάρι της ιστορίας, οι γάλλοι επιστήμονες συνέλεξαν δείγματα από 1.263 άγριες και 534 εξημερωμένες ελιές από την περιοχή της Μεσογείου. Προχώρησαν στη συνέχεια σε γενετική ανάλυση των χλωροπλαστών των δέντρων – πρόκειται για τις μικροσκοπικές πράσινες δομές στις οποίες πραγματοποιείται η διαδικασία της φωτοσύνθεσης. Ακριβώς επειδή το DNA των χλωροπλαστών περνάει από το δέντρο στον «απόγονό» του, το συγκεκριμένο γενετικό υλικό μπορεί να αποκαλύψει τις αλλαγές που έχουν επέλθει από γενιά σε γενιά.
Σε επόμενη φάση, οι επιστήμονες δημιούργησαν ένα γενεαλογικό δέντρο ώστε να δουν τον τρόπο με τον οποίο εξαπλώθηκε η καλλιέργεια της ελιάς. Η ομάδα διαπίστωσε ότι ο λεπτός, μικρός και πικρός καρπός έδωσε τη θέση του στον ζουμερό, μεγάλο και λιγότερο πικρό καρπό στα σύνορα μεταξύ Τουρκίας και Συρίας.
Οι ειδικοί είδαν ότι μετά την πρώτη αυτή καλλιέργεια, η σύγχρονη ελιά συνδεόταν κυρίως με περιοχές που βρίσκονται στην Εγγύς Ανατολή συμπεριλαμβανομένης της Κύπρου και με περιοχές γύρω από το Αιγαίο πέλαγος και τα Στενά του Γιβραλτάρ. Στη συνέχεια, τα πολύτιμα δέντρα εξαπλώθηκαν σταδιακά σε όλη τη Μεσόγειο.
Από την πλευρά του ο γενετιστής του ίδιου ερευνητικού κέντρου, δρ Αντρέ Μπερβιγιέ, υποστηρίζει ότι πέρα από το γενετικό υλικό των χλωροπλαστών, οι ειδικοί ίσως θα πρέπει να λάβουν υπόψη τους και το πυρηνικό DNA των ελαιόδεντρων, το οποίο κρύβεται στη γύρη τους.
«Η γύρη των δέντρων αυτών μεταφέρεται με τη βοήθεια του αέρα, με αποτέλεσμα να μπορεί να "μεταναστεύσει" σε μακρινές περιοχές» υποστηρίζει ο επιστήμονας. «Ενδεχομένως λοιπόν ο συνδυασμός και των δύο μεθόδων να βοηθούσε τους ερευνητές να κατανοήσουν καλύτερα τόσο τον τρόπο με τον οποίο έγινε η τοπική καλλιέργεια της ελιάς, όσο και το πώς επήλθαν αλλαγές στα συγκεκριμένα δέντρα στην "πορεία" τους στον τόπο και στον χρόνο». Tromaktiko
Το πού καλλιεργήθηκε για πρώτη φορά η ελιά αποτελεί μήλον της έριδος για τους επιστήμονες, καθώς υπάρχουν πολλές θεωρίες που συνδέουν το ταπεινό δέντρο με διάφορες περιοχές.
«Ξεφλουδίζοντας» την ελιά
Με στόχο να ξετυλίξουν το κουβάρι της ιστορίας, οι γάλλοι επιστήμονες συνέλεξαν δείγματα από 1.263 άγριες και 534 εξημερωμένες ελιές από την περιοχή της Μεσογείου. Προχώρησαν στη συνέχεια σε γενετική ανάλυση των χλωροπλαστών των δέντρων – πρόκειται για τις μικροσκοπικές πράσινες δομές στις οποίες πραγματοποιείται η διαδικασία της φωτοσύνθεσης. Ακριβώς επειδή το DNA των χλωροπλαστών περνάει από το δέντρο στον «απόγονό» του, το συγκεκριμένο γενετικό υλικό μπορεί να αποκαλύψει τις αλλαγές που έχουν επέλθει από γενιά σε γενιά.
Σε επόμενη φάση, οι επιστήμονες δημιούργησαν ένα γενεαλογικό δέντρο ώστε να δουν τον τρόπο με τον οποίο εξαπλώθηκε η καλλιέργεια της ελιάς. Η ομάδα διαπίστωσε ότι ο λεπτός, μικρός και πικρός καρπός έδωσε τη θέση του στον ζουμερό, μεγάλο και λιγότερο πικρό καρπό στα σύνορα μεταξύ Τουρκίας και Συρίας.
Οι ειδικοί είδαν ότι μετά την πρώτη αυτή καλλιέργεια, η σύγχρονη ελιά συνδεόταν κυρίως με περιοχές που βρίσκονται στην Εγγύς Ανατολή συμπεριλαμβανομένης της Κύπρου και με περιοχές γύρω από το Αιγαίο πέλαγος και τα Στενά του Γιβραλτάρ. Στη συνέχεια, τα πολύτιμα δέντρα εξαπλώθηκαν σταδιακά σε όλη τη Μεσόγειο.
Από την πλευρά του ο γενετιστής του ίδιου ερευνητικού κέντρου, δρ Αντρέ Μπερβιγιέ, υποστηρίζει ότι πέρα από το γενετικό υλικό των χλωροπλαστών, οι ειδικοί ίσως θα πρέπει να λάβουν υπόψη τους και το πυρηνικό DNA των ελαιόδεντρων, το οποίο κρύβεται στη γύρη τους.
«Η γύρη των δέντρων αυτών μεταφέρεται με τη βοήθεια του αέρα, με αποτέλεσμα να μπορεί να "μεταναστεύσει" σε μακρινές περιοχές» υποστηρίζει ο επιστήμονας. «Ενδεχομένως λοιπόν ο συνδυασμός και των δύο μεθόδων να βοηθούσε τους ερευνητές να κατανοήσουν καλύτερα τόσο τον τρόπο με τον οποίο έγινε η τοπική καλλιέργεια της ελιάς, όσο και το πώς επήλθαν αλλαγές στα συγκεκριμένα δέντρα στην "πορεία" τους στον τόπο και στον χρόνο». Tromaktiko
Σχόλια